THANG ĐẦU CA QUYẾT - Lợi thấp tễ

Thấp : có nội thấp và ngoại thấp
- Nội thấp: nguyên nhân phần nhiều do ăn uống quá độ (mức) sinh lạnh hoặc rượu chè quá độ. Thức ăn đình đọng trong nội tạng dẫn đến tỳ thận dương hư không vận hóa được mà sinh bệnh
- Ngoại thấp: phần nhiều do gặp phải khí lục dâm hoặc ở nơi ẩm thấp hoặc dầm mưa dãi nắng lâu ngày gây nên.
Phép lợi thấp có : tân ôn hóa táo, khổ hàn táo thấp, công trục tuấn lợi, cùng ôn dương lợi thủy.
 
 

1. NGŨ LINH TÁN

( Bạch hổ thang, Can khương hoàng liên hoàng cầm nhân sâm thang, Lý trung hoàn, Tứ linh tán , Thần sa ngũ linh tán, Nhân trần ngũ linh tán, Xuân trạch thang, Tiểu thanh long thang)
- Nguồn gốc và tác dụng: bài do Trương Trọng Cảnh lập ra có tác dụng hành thủy.
- Chủ trị: Phát sốt ghét lạnh, vật vã khát uống lạnh uống vào liền thổ ra, tiểu tiện không thông, cùng thủy thũng thân thể, mỏi mệt nặng nhọc v.v...

 - Phương ca:
Ngũ linh tán trị thái dương phủ
Quế truật trạch tả chư phục linh
Đa ẩm noãn thủy thủ vi hãn
Song giải biểu lý phiền khát thanh.
Tiểu tiện bất lợi mà khát ẩm (1)
Ẩm súc hung trung thủy khí đình
Thủy nghịch tức thổ danh thủy nghịch (2)
Nhị điều hợp khán ích phân minh
Cố dụng ngũ linh thông thủy đạo
Bất nhiêu phiền khát khí kham phanh
Thân đông hoắc loạn phân hàn nhiệt (3)
Biểu lý âm dương biện biệt thanh
Nhược hữu quế chi canh nhục quế (4)
Thổ diên luyện quý thủy tà thích
Thủy tà nội trước thành năng khước
Ngoài dật cơ phu thũng diệc linh
Trừ quế danh vi tứ linh tán (5)
Vô hàn đản khát phục chi đình
Thần sa thanh nhiệt thương trừ thấp (6)
Hoàng đản nhân trần bất cải danh (7)
Xuân trạch gia sâm danh tiện dịch (8)
Bệnh tiền bệnh hậu khát năng bình
Ngũ linh lợi thủy chi chuyên tễ
Tác tán chuyên năng bố thủy tinh
Ninh tinh thủy tà tùng hạ kiệt (9)
Biến thang tiên hiệu cổ lai binh (10)
 
- Phương dược:

Bạch truật                24g	Phục linh                  24g
Trư linh                    24g	Trạch tả                    32g
Quế chi                   15g

Tất cả tán thành bột mịn, mỗi lần uống 6g với nước cơm.

- Phương nghĩa: Trong bài thuốc dùng:
Trư linh, Phục linh lợi thủy,
Trạch tả thông lợi,
Bạch truật kiện tỳ táo thấp,
Quế chi giải biểu khử tà.
Bài thuốc có tác dụng hành thủy lợi thấp

1. Trong dạ dày khô táo mà khát muốn uống nước đó là chứng không có nước, có nước ắt hết nên dùng Bạch hổ thang. Tiểu tiện không lợi mà khát đó là chứng súc thủy nên dùng Ngũ linh tán.
2. Trong ngực bụng có nước cho nên uống nước vào lập tức thổ ra, có tên gọi là thủy nghịch nên dùng Ngũ linh tán. Nếu ăn vào tức thổ ra gọi là hàn cách nên dùng Can khương hoàn, Liên hoàng cầm, Nhân sâm thang.
3. Thổ tả đau mình thích ứng phân hàn nhiệt, nhiệt nhiều muốn uống nước nên dùng Ngũ linh tán. Hàn nhiều không thích uống nước nên dùng Lý trung thang
4. Dùng một phương mà hai phép chữa trị thương hàn dùng Quế chi, trị tạp bệnh dùng Quế chi
5. Trong bài Ngũ linh bỏ Quế chi có tên là Tứ linh tán.
6. Bài Ngũ linh thêm Thần sa thanh nhiệt gọi là Thần sa ngũ linh tán. Bài Ngũ linh thêm Thương truật khứ thấp, có tên Thương truật ngũ linh tán.
7. Bài Ngũ linh thêm nhân trần gọi là Nhân trần ngũ linh tán trị hoàng đản (vàng da)
8. Ngũ linh thêm Nhân sâm gọi là Xuân trạch thang.
9. Tiểu thanh long thang trị vận động mà thủy thượng nghịch có tác dụng làm ra mồ hôi tán thủy tà ra ngoài (hãn pháp), ngũ linh tán trị tĩnh ( không vận động ) mà thủy không hành dần mà mệt vậy ( lợi thấp pháp )
10. Tứ linh thang trong Lan đài quy phạm nói rằng “ thử vi tán pháp cận nhân dụng dĩ tác thang,vãng vãng vật hiệu dụng giả thẩm chi”, tức là Tứ linh thang trong cuốn Lan đài quy phạm nói rằng nếu là phép tán ngày nay người ta dùng làm thang thường thường không công hiệu nếu dùng phải xem xét cho kỹ.