THIÊN 2: Trị kinh thấp, trung thử

ĐIỀU 2
Thái dương bệnh, phát nhiệt, mồ hôi ra mà không ghét lạnh, tên gọi là Nhu cảnh.

ĐIỀU 3
Thái dương bệnh, phát nhiệt, mạch Trầm mà Tế, tên là Cảnh, khó trị.

ĐIỀU 4
Thái dương bệnh, mồ hôi ra quá nhiều, nhân đó sinh ra bệnh Cảnh.

ĐIỀU 5
Phong bệnh, hạ đi, thời sanh Cảnh, lại ra mồ hôi, tất câu cấp.

ĐIỀU 6
Sang gia (người vốn có ghẻ, mụn) tuy mình đau nhức không thể cho ra mồ hôi, mồ hôi ra thời thành Cảnh.

ĐIỀU 7
Người bệnh, mình nóng, chân lạnh, cổ cứng cấp, sợ lạnh, thỉnh thoảng đầu nóng, mặt đỏ, mắt đỏ, riêng đầu day động, thoạt nhiên cấm khẩu, lưng cong lên là bệnh Cảnh. Nếu phát hạn, hàn thấp hiệp nhau, biểu càng hư, tức sợ lạnh lắm. Phát hãn rồi, mạch như rắn.

ĐIỀU 8
Bệnh chợt trướng đầy, là muốn giải, mạch vẫn như cũ, trở lại thêm Phục, Huyền, là biến chứng của bệnh Cảnh.

ĐIỀU 9
Mạch Cảnh án tay vào Khẩn như dây cung, thẳng đờ từ trên xuống.

ĐIỀU 10
Bệnh Cảnh có khi vì cứu trị mụn lở mà sinh ra, khó trị.

ĐIỀU 11
Thái dương bệnh, đủ hết các chứng, mình mẩy cứng, dáng ngọ ngoạy, mạch trái lại, Trầm, Trì. Đó là Cảnh. Quát lâu Quế chi thang chủ về bệnh ấy.
 
Quát Lâu Quế Chi Thang
Quát lâu căn, Chích thảo đều 2 lạng, Quế chi (bỏ vỏ), Thược dược 3 lạng, Sinh khương đ ều 3 lạng, Đại táo 12 quả.
Sắc với 4 thăng nước, còn 1 thăng, bỏ bã, chia làm 3 lần uống nóng, lấy hơi có mồ hôi, ăn xong 1 chặp, húp cháo nóng cho ra.

ĐIỀU 12
Thái dương bệnh, không mồ hôi, tiểu tiện trở lại ít, khí xung lên hung, cấm khẩu, không nói được, muốn thành Cương cảnh. Cát Căn Thang chủ về bệnh ấy.
 
CÁT CĂN THANG
 
            Cát căn 4 lượng                                Ma hoàng  3 lượng (bỏ đốt)
            Quế chi  2 lượng (bỏ vỏ)                  Thược dược 2 lượng
            Cam thảo  2 lượng (nướng)            Sinh khương 3 lượng (thái)
            Đại táo  12 quả (bổ ra)
            Dùng 1 đấu nước, trước sắc Ma hoàng, Cát căn, cạn bớt 2 thăng, vớt bỏ bọt, cho 5 vị kia vào sắc lấy 3 thăng, bỏ bã, uống nóng 1 thăng, đắp chăn cho hơi ra mồ hôi, không cần ăn cháo, ngoài ra như phép uống bài Quế chi. Theo các điều và cấm kỵ.
Bệnh Cảnh có khi vì cứu trị mụn lở mà sinh ra, khó trị.

ĐIỀU 13
Bệnh Cảnh, hung đầy, cấm khẩu, nằm không sát giường (chỉ trạng thái lưng uốn cong), cẳng chân co rút tất nghiến răng, có thể dùng Đại thừa khí thang.
 
ĐẠI THỪA KHÍ THANG
 
            Đại hoàng  4 lượng (rửa rượu)       Hậu phác  1/2 cân (nướng bỏ vỏ)
            Chỉ thực  5 quả (nướng)                  Mang tiêu  3 hợp  
            Dùng 1 đấu nước, sắc với Hậu phác và Chỉ thực, còn 5 thăng, bỏ bã, cho Đại hoàng vào sắc lấy 2 thăng, bỏ bã, cho Mang tiêu vào, sôi vài dạo, uống nóng 2 lần, thấy hạ được thì không uống nữa.

ĐIỀU 14
Thái dương bệnh, quan tiết đau nhức mà phiền, mạch Trầm, Tế, gọi tên là Thấp tý. Chứng hậu của Thấp tý : tiểu tiện không lợi, đại tiện, trái lại dễ, chỉ nên lợi tiểu tiện.

ĐIỀU 15
Thấp gia (người mắc bệnh Thấp kinh niên) khắp mình nhức nhối, phát sốt, mình sắc vàng như hun.

ĐIỀU 16
Thấp gia, người bệnh chỉ mồ hôi ra trên đầu, lưng cứng, muốn được đắp chăn, hướng về phía có lửa. Nếu hạ sớm thời ói, hoặc hung đầy, tiểu tiện không lợi, trên lưỡi như có rêu, vì đơn điền  có nhiệt, trên hung có hàn, khát muốn được uống mà không uống được nên miệng táo, phiền.

ĐIỀU 17
Thấp gia, hạ đi, trên trán mồ hôi ra, hơi suyễn, tiểu tiện lợi, chết, nếu hạ lợi không dứt cũng chết.

ĐIỀU 18
Phong, Thấp chọi nhau, khắp mình đau nhức, phép nên cho mồ hôi ra để giải, đang lúc mồ hôi ra không ngớt, y giả nói thế là có thể phát hạn, mồ hôi đi, bệnh không lành là cớ sao ?
            - Bởi phát hãn, hãn ra nhiều, chỉ phong đi mà thấp còn lại cho nên không lành. Nếu trị phong, thấp, phát hãn chỉ cho hơi hơi tựa hãn ra, phong, thấp đều đi hết.

ĐIỀU 19
Thấp gia bệnh, mình nhức, phát sốt, mặt vàng mà suyễn, đầu đau, mũi nghẹt mà phiền, mạch Đại, tự ăn uống được, trong bụng hòa, không bệnh, bệnh hàn thấp ở trong đầu cho nên mũi nghẹt, cho thuốc vào trong mũi thì khỏi.

ĐIỀU 20
Thấp gia, mình phiền đông, có thể dùng Ma Hoàng Gia Truật Thang, thấy ra mồ hôi là được. Cẩn thận, không thể dùng hỏa mà công nó.
 
MA HOÀNG GIA TRUẬT THANG
 
            Ma hoàng  3 lượng (bỏ đốt)                    Quế chi  2 lượng (bỏ vỏ)
            Cam thảo  1 lượng (nướng)                    Hạnh nhân  70 hạt (bỏ vỏ chóp)
            Bạch truật  4 lượng
            Dùng 9 thăng nước, trước sắc Ma hoàng cạn bớt 2 thăng, gạt bỏ vỏ, cho các thuốc vào, sắc lấy 2 thăng rưỡi, bỏ bã, uống nóng một hợp , đắp chăn hơi tựa hãn.

ĐIỀU 21
Người bệnh, khắp mình nhức, phát sốt, quá trưa nặng, gọi là phong thấp. Bệnh này do lúc mồ hôi ra mà ra gặp gió, hoặc do tham hóng mát sinh ra, có thể dùng Ma Hoàng Hạnh Nhân Ý Dĩ Cam Thảo Thang.
 
MA HOÀNG HẠNH NHÂN Ý DĨ CAM THẢO THANG
 
            Ma hoàng  nửa lượng (bỏ đốt, rửa nước nóng)
            Cam thảo  1 lượng (nướng)                    Ý dĩ nhân  nửa lượng
            Hạnh nhân  10 hạt (bỏ vỏ, chóp)
            Bốn vị giã nát như mè, mỗi lần dùng 4 đồng tiền xúc, sắc với 1 chén rưỡi nước, còn 8 phân, bỏ bã, uống nóng, hơi ra mồ hôi, tránh gió.

ĐIỀU 22
Phong thấp, mạch Phù, mình nặng, hãn ra, ghét gió, Phòng Kỷ Hoàng Kỳ Thang chủ về bệnh ấy.
 
PHÒNG KỶ HOÀNG KỲ THANG
 
            Phòng kỷ  1 lượng                     Cam thảo  nửa lượng (sao)
            Bạch truật  7 chỉ rưỡi     Hoàng kỳ  1 lượng, 1 phân (bỏ đầu)
            Xé nhỏ như hạt mè, mỗi lần dùng 5 đồng tiền xúc, Sinh khương 4 lát, Đại táo 1 quả, 2 chén rưỡi nước, sắc còn 8 phân, bỏ bã, uống nóng, chặp lâu lại uống.
Người có bệnh suyễn, thêm Ma hoàng nửa lượng. Trong Vị không hòa, thêm Thược dược 3 phân, khí xung lên, thêm Quế chi 3 phân, hạ tiêu vốn có lạnh, thêm Tế tân 3 phân.
Uống thuốc xong, có cảm giác như trùng bò trong da, từ thắt lưng xuống lạnh như giá, sau ngồi trên chăn, lại lấy chăn quấn thắt lưng trở xuống cho ấm, khiến cho ra ít mồ hôi, bệnh sẽ bớt.

ĐIỀU 23
 Thương hàn 8, 9 ngày, phong, thấp chọi nhau, mình mẩy  nhức nhối khó chịu, không day trở được, không ói, không khát, mạch Phù, Hư mà Sác, Quế Chi Phụ Tử Thang chủ về bệnh ấy.
Nếu đại tiện cứng, tiểu tiện tự lợi, bỏ Quế thêm Bạch truật chủ về bệnh ấy.
 
QUẾ CHI PHỤ TỬ THANG PHƯƠNG
 
            Quế chi  4 lượng (bỏ vỏ) Sinh khương 3 lượng (thái)
            Cam thảo  2 lượng (nướng)        Đại táo  12 quả (bổ ra)
            Phụ tử  3 củ (bào, bỏ vỏ, cắt  làm 8 miếng)
            Dùng 6 thăng nước sắc còn 2 thăng, bỏ bã, uống nóng 3 lần.
 
BẠCH TRUẬT PHỤ TỬ THANG
 
            Bạch truật  2 lượng                                Phụ tử  1 củ rưỡi (nướng, bỏ vỏ)
            Sinh khương 3 lượng                 Cam thảo  2 lượng (nướng)
            Đại táo  6 quả (bổ ra)
            Dùng 3 thăng nước, sắc lấy 1 thăng, bỏ bã, chia 3 lần, uống nóng. Uống 1 lần thấy mình tê, nửa ngày lại uống, uống hết 3 lần, người bệnh cảm thấy đầu nặng nề như có vật gì úp lên, chớ lấy làm lạ, tức là Truật Phụ chạy trong da, trục thủy khí chưa hết cho nên như vậy.

ĐIỀU 24
Phong và thấp chọi nhau, khớp xương nhức nhối khó chịu, đau rút, không co duỗi được, để tay gần đau kịch liệt, ra mồ hôi, hơi thở ngắn, tiểu tiện không lợi, sợ gió, không muốn bỏ áo, hoặc mình hơi sưng, Cam Thảo Phụ Tử Thang chủ về bệnh ấy.
 
CAM THẢO PHỤ TỬ THANG
            Cam thảo  2 lượng (nướng)                    Bạch truật  2 lượng
            Phụ tử  1 củ (bào, bỏ vỏ)                        Quế chi  4 lượng (bỏ vỏ)
            Sắc với 6 thăng nước còn 3 thăng, uống nóng 1 thăng, ngày uống 3 lần. Mới uống, hơi có mồ hôi ra thì giải, mồ hôi ra lại phiền, uống 5 hợp, 1 thăng e nhiều, uống 6, 7 hợp là tốt.

ĐIỀU 25
Thái dương trúng yết, phát sốt, sợ lạnh, mình nóng mà đau nhức, mạch Huyền, Tế, Khổng, Trì, tiểu tiện xong thì rùng mình, nổi da gà, tay chân nghịch lãnh, lao động chút ít thì cơ thể nóng ngay, miệng há, răng khô táo. Nếu dùng phép phát hãn, thì sợ lạnh, thêm ôn châm thì  càng sốt hơn, nếu xổ hạ  thì sẽ thành chứng lâm.

ĐIỀU 26
 Thái dương trúng nhiệt là chứng Yết vậy. Mồ hôi ra, sợ lạnh, mình nóng mà khát, Bạch Hổ Gia Nhân Sâm Thang chủ về bệnh ấy.
 
BẠCH HỔ GIA NHÂN SÂM THANG
            Tri mẫu  6 lượng                        Cam thảo  2 lượng
            Nhân sâm  3 lượng                    Ngạch mễ  6 hợp
            Thạch cao  1 cân (đập nát)
            Dùng 1 đấu nước, nấu cho gạo chín là được, bỏ bã uống nóng 1 thăng. Ngày uống 3 lần.

ĐIỀU 27
Thái dương trúng Yết, mình nóng, nhức nhối, nặng nề, mạch Vi, Nhược, đó là vì tháng mùa Hạ, bị nước lạnh làm tổn thương, nước vào trong da sinh ra như vậy. Nhất vật Qua đế thang chủ về bệnh ấy.
 
NHẤT VẬT QUA ĐẾ THANG
            Qua đế  20 cái
            Tước ra, dùng 1 thăng nước, sắc lấy 5 hợp, bỏ bã, uống hết 1 lần.